Vegetasjon på gravplassen

Vegetasjonen kan danne rom som er «passe store» og kan tilføre eit område med graver ei god og kjent ramme. Buskar gir sårbare sørgande skjerming og det kan kjennast godt å sitte under eit stort tre. Det som veks og gror er sentrale element for opplevinga av gravplassen ved gravferd og som sørge- og minnestad.

Vegetasjonen kan ha historisk verdi både som grønstruktur og ved sjølve plantematerialet. Variasjonar gir biologisk mangfald. Gravplassar med rik vegetasjon er tenlege rekreasjonsområde i byar og tettstader. Tre og plantar har ein positiv effekt på den psykiske helsa vår. Levande vegetasjon endrar seg over tid, han har årstidsvariasjonar og kan vere eit meiningsfullt bilete på livets gang.

Ut frå kartlegginga i prosjektet «Egnet jord til kistegraver» (NIBIO 2022) visar det seg òg at vegetasjon har ein svært positiv effekt på nedbrytinga av gravinnholdet i kistegraver.

Tre og buskar bør i størst mogleg grad takast vare på. Eit tre eller ei trerekke markerer gravplassen og gir han karakter. Buskar kan forme «inneveggar» og dele han opp slik at proporsjonane blir høvelege for folk. Tre og buskar er viktige for den visuelle heilskapen.

Før ein tek stilling til kva ein skal gjere med eit stort tre som kan sjå ut til å ha hatt tida si, bør ein arborist eller trepleiar undersøke treet. Dersom det er mogleg å skjere eller på anna måte sikre det, vil det som oftast vere ei betre løysing enn felling. Det tar mange år for eit nyplanta tre kjem opp i en vaksen storleik.

Er det ein opphavleg gravplassplan?

Mange av gravplassane våre, særleg dei som er i nærleiken av byane, har ein gamal gravplassplan med markering av tre og andre vekstar. Planen kan vise både monumentale allear, klipte hekkar, stramme hellegangar og andre element, han kan omfatte heile gravplassen eller delar av han.

Alle nye gravplassar og utvidingar skal ha ein slik plan – det er ein føresetnad for godkjenninga, sjå gravplassforskrifta § 3. Om ein «litt ny» plan har element som ikkje fungerer slik ein har tenkt, rår vi til at ein tar kontakt med dei som har forma han for å finne ein erstatning for «vanskelege vekstar».

Sjølv om ikkje planen er lett tilgjengeleg på gravplasskontoret i dag, kan det vere at han finnest «ein stad» - innerst i skåpet eller kanskje på loftet i prestegarden? Organisering, ordningar og arkivsystem for gravplassane har jo endra seg gjennom åra.

Om ein ikkje finn ein slik opphavleg plan, kan restar etter eldre vegetasjon slik som gamle allear, trerekker eller kanskje knutekolla tre, gi signal om eldre struktur. Gamle flyfoto kan òg gi informasjon om korleis strukturen kan ha vore tenkt. Slike kjelder kan vere til god hjelp til planlegginga.

Gravplassar utan ein slik plan eller struktur

Der det venteleg ikkje har vore ein slik plan, eller om det er behov for å supplere han, rår vi til å lage ein ny planteplan. Vegetasjonen er viktig for gravplassen og tidsperspektiva er lange. Planlegg heilskapleg og langsiktig.

Terreng, naboskap, internvegar, storleiken på gravfelta og eventuell kyrkje på staden, er med på å sette ramane. Fagfolk ser kvalitetar og kan finne fram til egna tre og plantar for skjerming, romdanning og liknande.

Vegetasjonen bør vere egna til føremålet, til dømes bør tre langs ein gravplassveg vere høgstamma. Nye tre og plantar bør gå inn som ein naturleg del av den visuelle heilskapen og karakteren. Om ein må felle eit visuelt sentralt tre av omsyn til tryggleiken, bør ein plante tilsvarande tre på den same staden.

Tre og plantar bør vere innanfor tilrådd klimasone (H1- H8) og ein bør plante med tilrådt planteavstand. Ved avvik må ein ha ei gjennomtenkt haldning til kvifor ein ikkje følgjer råda.

Ver merksam på

Vegetasjonen må plantast med god nok avstand til graver, vegar, bygningar, murar og andre konstruksjonar på gravplassen. Rotsona kan vere større enn krona.

Planting av vegetasjon må ikkje bidra til utilsikta spreiing av artar som står på Artsdatabanken sin liste over framande artar.

Ut frå omsynet til universell utforming, må nye tre og plantar vere allergivennlege.

Når må ein søke statsforvaltaren?

Om tiltaket vil endre gravplassen sin eigenart, eller tilhøva for dei som vitjar han, vil det vere ein vesentleg endring som ein må søke om, sjå gravplassloven § 4. Til dømes fjerning av karakterdannande vegetasjon som alléar, store enkelttre og romdannande vegetasjon. Ny planteplan vil vere ei vesentleg endring dersom han fører til endring av karakteren til gravplassen.

Enkelte tiltak kan vera søknadspliktige etter andre lovar eller føresegner, som til dømes plan- og bygningsloven eller kulturminneloven. Ta kontakt med den aktuelle instansen for å avklare dette.